زنان قربانیان «خشونت سفیدِ» دنیای مجازی

یک پژوهشگرارشدحوزه مطالعات زنان مطرح کرد:کارشناسان متوجه شکل جدیدی ازخشونت تحت عنوان قلدری ویا گردن کلفتی در فضای سایبر شدند که ما در ادبیات خود از آن به عنوان خشونت سفید یاد می‌کنیم که قربانیان این نوع خشونت زنان هستند.

دکتر کتایون مصری در آستانه‌ روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان (۵ آذرماه) اظهار کرد: فارغ از مزیت‌های بی‌شمار فضای مجازی برای تمامی افراد و برای آگاهی زنان در تمامی موضوعات، به دلیل پنهان بودن هویت اصلی افراد در این فضا، امکان استفاده ازهویت‌های جعلی و نبود ارتباط چهره به چهره زمینه مساعدی برای  اعمال بزه و خشونت و تخطی از ارزش‌های جامعه فراهم می‌شود.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین خشونت‌هایی که در برخی کشورها تحت عنوان جرم نیز تلقی می‌شود خشونت‌ سفید است که شامل مواردی هم‌چون خشونت‌های جنسیتی در فضای سایبر، شبکه‌های اجتماعی، گپ های جنسی، جوک ها و لطیفه های غیر اخلاقی، تصاویر مستهجن و… است.

به گفته این پژوهشگر مطالعات زنان، فضای سایبر و رسانه‌های نو پدید خدمات بسیار زیادی در تبادل اطلاعات و ارتباطات میان افراد داشته‌اند و شاید زندگی ما را در بسیاری از ابعاد در جنبه مثبت دکرگون کرده اند اما خشونت سفید علیه زنان نکته قابل تاملی است که تقریبا تمام کشورها با آن روبرو هستند و نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند. به طوری که کمیسیون پهنای باند سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ گزارشی را تحت عنوان چالشهای فضای سایبر برای زنان منتشر و در آن به لذت بصری از زنان، ترغیب زنان به برهنه سازی، تهاجم جنسی و ترغیب به خود کشی زنان اشاره کرد.

نشانه شناسی صفحات کاربران زن ایرانی در اینستاگرام

مصری گفت: از آن جایی که میزان مشارکت عمومی زنان در کشور ما بسیار کمتر از مردان است و از سوی دیگر علیرغم مستعد بودن زنان برای ایجاد تعامل با دنیای اطراف اما فرصت‌های کمتری در فضای واقعی به زنان داده می‌شود شاهد این هستیم که متمایل شدن زنان در فضای سایبر نسبت به مردان بیشتر است و اغلب مخاطبان این شبکه‌های مجازی خانم‌ها هستند. بنابراین اگرچه فضای مجازی در زمینه رشد آگاهی زنان نقش داشته است اما در هر حال دریچه‌هایی را برای اعمال خشونت بر زنان نیز گشوده است.

وی با اشاره به پژوهشی انجام شده در خصوص نشانه شناسی صفحات کاربران زن ایرانی در اینستاگرام ادامه داد: در این بررسی‌ها متوجه شدیم که اغلب کاربران زن در جامعه ما بنا بر دلایلی همچون تمایل به معروف شدن، خودبازنمایی در فضای سایبر، آشنایی و ارتباط با سلبریتی‌ها، پر کردن اوقات فراغت، استفاده از تجربه دیگران و پیدا کردن دوستان جدید اعمم از زن و مرد و… در شبکه‌های اجتماعی فعالیت دارند. در این شبکه‌ها به دلیل پنهان بودن هویت افراد و طیف گسترده‌ای از کاربران، انتشار عکسهای شخصی با آرایش غلیظ و نشان‌دادن بخشهایی از زندگی و شریک کردن اطرافیان در لحظات زندگی به نوعی ریسک ارتباط با افراد نیز افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر اغلب کاربران با ظرفیت مثبت شبکه های اجتماعی آشنایی ندارند و می‌توان گفت آنطور که باید اطلاعات کاربران همزمان با رشد این فناوری‌ها رشد نکرده است.

این پژهشگر حوزه مطالعات زنان معتقد است که به دلیل آشنا نبودن زنان با فضای مجازی و کم بودن فرصت‌هایی که در دنیای واقعی برای رشد آن‌ها وجود دارد و تلاش در جهت دنبال کردن اهداف خود در فضای سایبر، زنان بیشتر در معرض خشونت سفید در این فضا قرار دادند، بنابراین نیازمند آموختن سواد رسانه‌ای هستند. گاها خود کاربر بدون درنظر گرفتن امکان مخفی کردن اطلاعات شخصی در فضای مجازی تمایل به برقراری ارتباط با افراد بیگانه دارد که در نهایت نیز مورد خشونت و آزار قرار می‌گیرد بنابرین کاربران و به ویژه خانم‌ها نیازمند افزایش سطح سواد رسانه‌ای خود هستند.

زنان نیازمند دانش، بینش و کسب مهارت‌های لازم رسانه‌ای هستند

مصری افزود: منظور از افزایش سطح سواد رسانه‌ای تنها آموزش آن در مقطع تحصیلی خاصی نیست بلکه ما برای داشتن سواد رسانه‌ای نیازمند داشتن بینش و نگرشی خاص و کسب مهارت‌های لازم هستیم. چرا که بسیاری از خانم‌ در این فضا مورد خشونت قرار می‌گیرند اما آگاه نیستند و این عدم آگاهی به تداوم این خشونت‌ها دامن می‌زند. اکنون تحقیر زن، بدن نمایی زن، امتیاز دادن به زن صرفا با توجه به ویژگی‌های ظاهری تبدیل به عادت شده است و شخص نمی‌داند توسط این خشونت‌ها جایگاهش به عنوان انسان تا چه اندازه نزول پیدا کرده است.

به گفته وی، از سوی دیگر تداوم این روند و لایک گرفتن و بیشتر دیده شدن صرفا بر اساس ویژگی‌های جنسی زنان برای دختران جوان این آموزش غلط را به همراه دارد که  می‌توان با زیر پا گذاشتن اخلاقیات، هنجار و ارزش‌ها در فضای مجازی به راحتی دیده و مقبول واقع شد. ازسوی دیگر برخی زنان تمایلی برای مورد خشونت واقع شدن ندارند و تنها به دلیل عدم آگاهی گرفتار خشونت در این فضا می‌شوند که باید مورد آموزش سواد رسانه‌ای قرار گیرند.

اغلب زنان خشونت سفید را پنهان می‌کنند

تبدیل شدن فضای سایبر به مامنی برای خشونت‌گران

این پژوهشگر حوزه مطالعات زنان درباره پیامدهای خشونت سفید برای زنان گفت: اضطراب، افسردگی و فشارهای روانی مزمن از جمله پیامدهای روانی این خشونت‌ها برای زنان است، همچنین بسیاری از زنان به دلیل ترس از برچسب خوردن و انگ خوردن این خشونت‌ها را پنهان می‌کنند، از سوی دیگر باعث بروز اختلافات خانوادگی و بدبینی زنان  به اطرافیان نیز می‌شود. هنجار شکنی‌ در فضای مجازی یک هیجان زودگذر است که منجر به دوقطبی شدن افراد به ویژه در سنین پایین می‌شود. زمانی این هنجار شکنی‌ها بی‌آزار است که به جامعهآسیبی نزند اما هنگامی که زنان تبدیل به قربانی می‌شوند و تعداد خشونت‌های جنسی نیز افزایش پیدا می‌کند می‌توان گفت این فضا تبدیل به مامنی برای استفاده از ادبیات تحقیرآمیز با زنان و اجازه دادن به سایر کاربران برای اعمال هر خشونت و هر پیشنهاد و نظری بر زن می‌شود. این پیامدها نه تنها برا خود زنان بلکه برای جامعه و فرهنگ کشور آزار دهنده است.

نیازمند بازنگری در قوانین سایبری هستیم

وی افزود: کشورما نیازمند تحقیق و پژوهش زیادی در این حوزه است. بسیاری از خشونت‌ها پیگیری نمی‌شوند و به علت پنهان بودن هویت اصلی آزارگر این خشونت‌ها مسکوت می‌مانند. علیرغم وجود قانون جرائم رایانه‌ای اما به دلیل سرعت بالای تحول رسانه های مجازی اکنون پس از ۱۱ سال نیازمند بازنگری در این قوانین هستیم چراکه قطعا خشونت سفید، آزارهای جنسی و هرزه نگاری ها و… نسبت به گذشته در این فضا بیشتر شده است. همچنین علاوه بر بازبینی در قوانین و بروز کردن آن‌ها، نسبت به  سیاست گذاری فرهنگی نیز باید پیشروتر عمل کنیم.