کدام فیلم نماینده ایران در اسکار خواهد شد؟

«خورشید» مجید مجیدی، «جنایت بی‌دقت» شهرام مکری، «شنای پروانه» محمد کارت یا «روز صفر» سعید ملکان فیلم‌هایی هستند که از مدت‌ها قبل درباره احتمال حضور آنها به عنوان نماینده ایران در بخش اسکار بین‌المللی گمانه‌زنی می‌شد.

ایران درحالی برای معرفی نماینده خود به بخش اسکار بین‌المللی تا اول دسامبر ۲۰۲۰، یازدهم آذرماه ۹۹ فرصت دارد که وضعیت اکران در سینمای ایران چندان حال و روز خوشی ندارد و اگر هرسال هیات انتخاب نماینده ایران برای رقابت اسکار از میان یک لیست بلندبالا از فیلم‌هایی که از سال قبل تا مهلت تعیین شده توسط اسکار در سینمای ایران اکران شده بودند، باید دست به انتخاب می‌زد، امسال متاسفانه با بحران شیوع کرونا و بلاتکلیفی در اکران فیلم‌های مهم سینمای ایران در سال گذشته، این هیات کار سختی برای انتخاب نماینده ایران در اسکار نود و سوم ندارد و تنها چند فیلم هستند که واجد ویژگی‌های مورد نظر آکادمی اسکار در سال۲۰۲۱ هستند و این فیلم‌ها اگر خود را برای حضور در این رقابت محق می‌دانند، باید با دریافت پروانه نمایش در این فرصت کوتاه باقی مانده به اکران در سینماها با همین شیوه (ظرفیت ۵۰درصدی سالن‌ها و رعایت پروتکل‌ها) رضایت دهند.

درحقیقت فیلم هایی که به عنوان نماینده رسمی کشورها در شاخه اسکار بهترین فیلم بین المللی اسکار ۲۰۲۱ انتخاب می شوند باید در فاصله زمانی بین اول اکتبر ۲۰۱۹ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ (۹ مهر ۱۳۸۹ تا ۱۱ دی ۱۳۹۹) در کشور مبدا اکران شده باشد. 

از سوی دیگر فیلم‌ها برای اینکه در رقابت اسکار شانس بیشتری داشته باشند باید از پخش جهانی مناسبی برخوردار باشند و در سینماهای کشورهای دیگر به خصوص سینماهای قاره آمریکا نمایش‌هایی را داشته باشند و یا نسخه‌ای از آنها به دست اعضای آکادمی برسد تا درنهایت آرای بیشتری را برای حضور در ده فیلم اولیه بخش اسکار بین‌المللی (با نام پیشین اسکار فیلم غیرانگلیسی زبان) داشته باشند. اتفاقی که در تمام سال‌های گذشته ضعف مهم نماینده‌های سینمای ایران در این رقابت مهم جهانی بوده و تنها در زمان‌هایی که از این جهت موفق عمل کرده‌ایم و فیلم‌هایمان برای پخش بین‌المللی با کمپانی‌های بزرگ جهانی قرارداد داشته‌اند موفق عمل کرده و در میان نامزدهای این بخش قرار گرفته‌اند.

اما کدام فیلم‌ها تا امروز شانس انتخاب شدن به عنوان نماینده ایران برای نود و سومین رقابت اسکار که با تاخیری دو ماهه در تاریخ ۲۵آوریل ۲۰۲۱، پنجم اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ برگزار خواهد شد را دارند؟ با هم نگاهی به محصولات مهم سینمای ایران در پایان سال ۹۸ و جشنواره سی‌وهشتم می‌اندازیم.

«خورشید» با کارگردانی نام‌آشنا برای آکادمی

مجید مجیدی برای اعضای قدیمی آکادمی اسکار یک نام آشناست. ۵فیلم از مجیدی تا به حال به عنوان نماینده سینمای ایران در بخش اسکار بین‌المللی معرفی شده‌اند و فیلم «بچه‌های آسمان» از این کارگردان اولین حضور سینمای ایران در میان ۵فیلم نهایی این بخش بوده است. پس از این فیلم مجیدی با «رنگ خدا»، «باران»، «آواز گنجشک‌ها» و «محمد رسول‌الله»به عنوان نماینده ایران در بخش اسکار بین‌المللی حضور داشته اما هیچ‌کدام از این فیلم‌ها نتوانستند توفیق «بچه‌های آسمان» را برایش تکرار کنند.

مجیدی اما امسال پس از ناکامی پروژه سنگین و طولانی‌مدت «محمد رسول‌الله» و تجربه ساخت «آن سوی ابرها» در سینمای هند، بار دیگر بازگشتی به سینمای اجتماعی داشته و قصه فیلمش را با فیلمنامه‌ای از نیما جاویدی در کوچه پس کوچه‌های جنوب شهر تهران و در میان کودکان کار روایت کرده است. «خورشید» مجیدی با یک تدوین ۱۲۰دقیقه‌ای در روز آخر به جشنواره فیلم فجر رسید و در اختتامیه هم توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند اما همان زمان هم برخی از منتقدان از طولانی بودن زمان و نیاز فیلم به تدوین مجدد گفتند و نوشتند.

این تدوین مجدد و کوتاه شدن ۲۰دقیقه‌ای زمان فیلم اما گویا به نقطه ضعف فیلم در جشنواره ونیز تبدیل شد و حتی یکی از منتقدان از الکن بودن برخی سکانس‌های فیلم نوشتند. این اتفاق شاید موضوعی بود که باعث شد علی‌رغم پیش‎بینی‌ها «خورشید» نتواند در ونیز نتواند به شیر طلایی دست پیدا کند و تنها جایزه فانوس جادویی در بخش جنبی به این فیلم و جایزه مارچلو ماسترویانی که به استعدادهای نوظهور بازیگر اختصاص پیدا می‌کند به روح‌الله زمانی بازیگر نوجوان فیلم که خودش از میان کودکان کار انتخاب شده بود تعلق گرفت. حالا مجیدی اما با همین ناکامی در ونیز هم می‌تواند یکی از شانس‌های سینمای ایران برای حضور در رقابت اسکار باشد. چرا که «خورشید» یک حضور بین‌المللی داشته که می‌تواند برای اسکار یک امتیاز باشد و پس از این حضور هم به زودی در جشنواره تورنتو حضور خواهد یافت. اما این فیلم هنوز فاکتور اصلی یعنی اکران در کشور مبدا را ندارد و باید دید امیر بنان تهیه‌کننده و مجید مجیدی کارگردان «خورشید» برای اکران این فیلم در مدت زمان باقی‌مانده چه برنامه‌ای خواهند داشت؟

«جنایت بی‌دقت» و شهرام مکری جوان

شهرام مکری و فیلم جدیدش دیگر نماینده سینمای ایران در ونیز۲۰۲۰ بودند. فیلمی که گفته می‌شود درباره سینماست و ارتباطی هم به واقعه تاریخی سینمارکس آبادان دارد و البته همین موضوع شاید نکته منفی‌ای باشد برای حضور این فیلم به عنوان گزینه نهایی هیات انتخاب نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار.

این فیلم برای اولین بار در ونیز به نمایش درآمد و در این جشنواره پخش کننده‌اش قراردادی با یک شرکت فرانسوی برای اکران فیلم در کشور فرانسه بست و پس از حضور در ونیز هم در جشنواره شیکاگو حضور خواهد داشت و این شانس مهمی برای توجه به فیلم در آمریکای شمالی خواهد بود. درباره اکران داخلی فیلم هم «جنایت بی‌دقت» به گفته کارگردانش در یک مصاحبه‌ برای اکران در نیمه دوم سال۹۹ برای پرهیز از ترافیک احتمالی اکران سال بعد آماده خواهد شد، اما اینکه فیلم چه زمانی اکران می‌شود و آیا به مهلت اسکار برای اکران در کشور مبدا می‌رسد یا خیر هنوز مشخص نیست.

شهرام مکری اگر چه در ونیز توانست جایزه بهترین فیلمنامه اورجینال را برای «جنایت بی‌دقت» از آن خود کند اما به نظر می‌رسد در رقابت احتمالی با فیلم «خورشید» شانس چندانی برای حضور به عنوان نماینده ایران در بخش بین‌المللی اسکار نود و سوم نداشته باشد و باید دید هیات انتخاب به این کارگردان جوان و شیوه‌های نوآورانه‌اش در فیلمسازی اقبال نشان می‌دهند یا باز هم به تجربه و نام‌آشنا بودن کارگردان کهنه‌کار سینمای ایران رای خواهند داد.

«درخت گردو» در ستایش صلح

آخرین ساخته محمدحسین مهدویان به گفته منتقدانش در جشنواره فیلم فجر فیلمی ضدجنگ است. فیلمی که قرار است قصه‌ای روایت کند از یک حادثه تلخ در جنگی که عراق به ایران تحمیل کرد. واقعه تلخ بمباران شیمیایی سردشت و پدری که فرزندانش در این واقعه شیمیایی شده‌اند و تصاویر تلخ و عریانی که از این اتفاق وحشتناک مهدویان با علاقه زیادش به تاریخ معاصر به تصویر می‌کشد. فیلمی که در همان روزهای جشنواره سی‌وهشتم این اتهام را از سوی برخی رسانه‌های خاص متوجه کارگردان «ماجرای نیمروز» کرد که فیلمی ضدجنگ ساخته و در فیلمش حتی به نوعی خلبان جنگنده عراقی را هم قربانی نشان داده است. «درخت گردو» از این حیث اگر بتواند پخش‌کننده مناسبی پیدا کند و به خوبی برای اعضای آکادمی اسکار عرضه شود، شاید با سابقه‌ای که از علاقه اسکار به چنین موضوعاتی سراغ داریم بتواند مورد استقبال قرار گیرد و حداقل در میان نامزدهای اولیه این رقابت مهم قرار گیرد. اما این فیلم هم مانند دیگر فیلم‌های مهم سینمای ایران هنوز در داخل کشور هم به نمایش درنیامده و از اکران آن در خارج از کشور یا جشنواره‌های بین‌المللی هم خبری در دست نیست.

«آتابای» برای آنها که قصه دوست دارند

تازه‌ترین ساخته نیکی کریمی و حاصل همکاری او با هادی حجازی‌فر به عنوان فیلمنامه‌نویس فیلمی قصه‌گو است. فیلمی با تصاویر بکر از روستاهای شمال غرب کشور و قصه‌ای ساده و روان از یک عشق شاعرانه. المان‌هایی که فیلم نیکی کریمی را به یکی از مهمترین فیلم‌های سینمای ایران در سال گذشته و البته بهترین فیلم این کارگردان به زعم منتقدان تبدیل کرده است. فیلمی که کاراکترهای زن کم‌تعداد با حضور محدود نسبت به کاراکترهای مرد دارد اما درباره زنان و مشکلات آنها است و همین هم شاید یک امتیاز مثبت برای فیلم در صورت انتخاب به عنوان نماینده سینمای ایران باشد. «آتابای» اما هنوز هیچ حضور بین‌المللی نداشته و از اکران آن در سینماها هم خبری نیست.

«شنای پروانه» تنها فیلمی که رنگ نمایش در سینما را دید

«شنای پروانه» یکی دیگر از فیلم‌های مهم سینمای ایران در جشنواره سال گذشته بود. فیلمی به کارگردانی محمد کارت و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی که توانست ۶سیمرغ را در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کند. فیلمی با موضوعی جالب توجه و روایتی ساده با یک قهرمان دوست‌داشتنی. از میان گزینه‌های روی میز هیات انتخاب بنیاد سینمایی فارابی برای حضور در اسکار۲۰۲۱، «شنای پروانه» تنها فیلمی است که تا به امروز در سینماها به نمایش درآمده است و اکرانی هرچند محدود و کوتاه را پشت سر گذاشته است. فیلم محمد کارت اما هنوز هیچ حضور بین‌المللی در جشنواره‌های خارج از کشور را تجربه نکرده و به نظر نمی‌رسد برای پخش آن در کشورهای دیگر به خصوص در آمریکا با توجه به شرایط کنونی و سایه سنگین شیوع کرونا بر سراسر دنیا برنامه خاصی وجود داشته باشد. از سوی دیگر «شنای پروانه» فیلمی به شدت با المان‌های سینمای داخل است و تجربه نشون داده چنین فیلم‌هایی میان منتقدان و مخاطبان سینمای بین‌الملل چندان مخاطبی ندارند.

«روز صفر» یک فیلم امنیتی با پروداکشن استاندارد

اولین ساخته سعید ملکان هم یکی از فیلم‌هایی بود که در جشنواره سی‌وهشتم مورد توجه قرار گرفته و زمزمه‌هایی درباره اینکه این فیلم از نظر ساخت در حد استانداردهای بین‌المللی است و می‌تواند نماینده ایران در اسکار باشد وجود داشت. اما آن طور که پیش از این و بارها مشخص شده اسکار چندان روی خوشی به فیلم‌های ملی نشان نمی‌دهد و این فیلم نمی‌تواند میان اعضای آکادمی با استقبال روبه‌رو شود. از سوی دیگر هنوز خبری از اکران «روز صفر» نیست و اینکه سازندگان و سرمایه‌گذاران فیلم چه برنامه‌ای برای نمایش فیلم در سینماها دارند سوالی است که هنوز پاسخی برای آن وجود ندارد.